Удмуртия:версиослэн висъяськемзы

Пушкесэз ӵушемын Пушкесэз ватсамын
Тупатонлэн валэктонэз ӧвӧл
ч-п зачем эти переводы в тексте?
56-тӥ чур:
[[Файл:Cheptsa_River.jpg|260 px|thumb|[[Чупчи]] шур]]
 
Удмурт шаер интыяськемын Шунды ӝужан пал-Европа равнина лэн шунды ӝужан палаз, Кам шур но солэн бур ӧрыз — [[Ватка]] — шуръёс вискын. Бадӟым зарезьёс Удмуртилэсь кыдёкын, соин ик омыр сокем чурыт ӧвӧл: толалтэзэ кезьыт но лымыё, гужемзэ пӧсь но шундыё. Тужгес но кезьыт толэзь — толшоре (январе), (шоро-куспо температура Цельсийя — 9,9 градус) самой пӧсь толэзь — посьтолэзьпӧсьтолэзь (шоро-куспо температура Цельсийя + 20,9 градус).
 
Музъем узырлыкъёс пӧлысь валтӥсьёсыз — нюлэс но [[мувӧй]]. Удмурт шаерлэн музъем вылаз усьтэмын мувӧй кысконъя 114 месторождение. Удмуртиын кыскем мувӧй пӧлысь 96%-эз уже кутӥське шаерлэн палэназ.
Удмуртилэн 46% музъемез шобыртэмын нюлэсъёсын, со пӧлысь ӝыныез — лысо писпуос. Элькун узыр гыбедлы (торф), азотнометановой интыослы, озьы ик эмъясь дэрилы но лэсьтӥськон сюйлы (луо, горд сюй, бур (известняк)).
 
== Удмуртилэн историысьтыз ==
69-тӥ чур:
Быдӟым Октябрь революция дырозь Удмурт шаерлэн музъемез люкемын Кузон но Ватка губерниос куспын. Нимаз шаерлы Удмуртия пӧрмиз [[Октябрь революция]] бере гинэ.
 
1920-тӥ аре 4-тӥ шуркынмонэ (ноябре) [[Ленин Владимир Ильич|В. И. Ленин]] кӧня ке выль автономи улосъёс кылдытон сярысь [[РСФСР]]-ысь ВЦИК-лэсь но СНК-лэсь постановленизэс юнматӥз. Со постановлениын верамын вал: «кылдытоно… ужась калыкъёслэсь — калмыкъёслэсь, поръёслэсь но вотякъёслэсь — автономи улосъёссэс». Озьы кылдӥз Вотяк автономи улос.
 
1932-тӥ аре 1-тӥ толшоре [[СССР]]-ысь ВЦИК-лэн постановлениезъя улосмылэн нимыз воштэмын вал: «Вотяк автономи улослэн коренной калыкез… удмурт калык луэ бере, …Вотяк автономи улослы выль ним сётоно: Удмурт автономи улос».
 
1934-тӥ аре 28-тӥ толсуре СССР-ысь ВЦИК «Удмурт автономи улосэз Удмурт Автономи Кенешо Социализмо Республикалы пӧрмытэм сярысь» постановленизэ кутэ.
20-ти куарусёнэ 1990-ти аре Удмуртиысь Выли Кенеш кун асэриклыклэн (суверенитет) Декларациез юнматиз. Кун асэриклыклэн Декларациез 25-ти шуркынмонэ 2003-ти арын палэнтэмын (отменена).
 
11-ти коньывуонэн 1991-ти арысен Удмуртиысь Вылӥ Кенеш шаермылэсь выль нимзэ юнматӥз — '''Удмурт Республика'''.
132-тӥ чур:
== Чӧлсконъёс ==
{{commons|Category:Udmurtia}}
* [http://www.udmurt.ru/ Официальное представительство Удмуртской Республики](Ӟ) {{ref-ru}}
* [http://www.udmgossovet.ru/ Удмурт Элькунлэн Кун Кенешез] (Ӟ){{ref-ru}}
* [http://gasur.narod.ru/ Центральный государственный архив Удмуртской Республики] (Ӟ){{ref-ru}}
* [http://udmliteratura.ru/ Удмуртская литература. Прошлое, будущее, настоящее] (Ӟ){{ref-ru}}
* [http://shklyaev.ru/news/news.htm Новости литературной жизни Удмуртии] (Ӟ){{ref-ru}}
* [http://udmliteratura.ru/ Удмуртология. удмуртский научно-культурный информационный портал] (Ӟ){{ref-ru}}
 
{{Удмуртия}}