Удмуртия:версиослэн висъяськемзы

Пушкесэз ӵушемын Пушкесэз ватсамын
ч-п зачем эти переводы в тексте?
минус малпам кылъёс
11-тӥ чур:
|карталы валэктон =
|Карта вылын 2 =
|Кылъёс = [[Удмурт кыл|удмурт]], [[Ӟуч кыл|ӟуч]]
|Кун кылдытэмын =
|Кыӵе дырысен независимость=
|Кыӵе кунлэсь независимость=
|Шоркар =
|Тужгес бадӟым каръёс = [[Иж]], [[Сарапул]], [[Вотка]], [[Глаз]], Можга
|Кивалтӥсьёслэн должностьёссы= [[Удмурт Элькунлэн Тӧроез|Тӧро]]<br - />[[Премьер-министр]] <br />[[Кун Кенеш]]лэн <br />тӧроез
|Кивалтӥсьёс = [[Соловьёв, Александр Васильевич (политик)|Александр Соловьёв]]<br />[[Савельев, Виктор Алексеевич|Виктор Савельев]] <br /> <br />[[Невоструев, Владимир Петрович|Владимир Невоструев]]
|Музъемлэн быдӟалаезъя инты= 57
47-тӥ чур:
Удмурт шаер интыяськемын Шор Ураллэн шунды пуксён палаз, [[Кам]] но [[Ватка]] шуръёс вискын. Удмурт шоркарысен [[Муско]]озь — 1 129 иськем, [[Санкт-Петербург]]озь — 1 904 иськем, [[Екатеринбург]]озь — 800 иськем, [[Кузон]]озь — 395 иськем.
 
Удмурт Республикалэн шунды пуксён но уйпал ласянь бускелез — [[Киров улос]], шунды ӝужан палан — [[Пермь шаер]], лымшор ласянь — [[Башкортостан]] но [[Татарстан]] элькунъёсреспубликаос.
 
Удмурт шаер интыяськемын 42,1 сюрс квадрат иськем музъем вылын, со Россия Федерацилэн муэзлэсь 0,25%-сэ басьтэ.
56-тӥ чур:
[[Файл:Cheptsa_River.jpg|260 px|thumb|[[Чупчи]] шур]]
 
Удмурт шаер интыяськемын Шунды ӝужан пал-Европа равнина лэн шунды ӝужан палаз, Кам шур но солэн бур ӧрыз — [[Ватка]] — шуръёс вискын. Бадӟым зарезьёс Удмуртилэсь кыдёкын, соин ик омыр сокем чурыт ӧвӧл: толалтэзэ кезьыт но лымыё, гужемзэ пӧсь но шундыё. Тужгес но кезьыт толэзь — толшоретолшор, (шоро-куспо температура Цельсийя — 9,9 градус) самой пӧсь толэзь — пӧсьтолэзь (шоро-куспо температура Цельсийя + 20,9 градус).
 
Музъем узырлыкъёс пӧлысь валтӥсьёсыз — нюлэс но [[мувӧй]]. Удмурт шаерлэн музъем вылаз усьтэмын мувӧй кысконъя 114 месторождение. Удмуртиын кыскем мувӧй пӧлысь 96%-эз уже кутӥське шаерлэн палэназ.
 
Удмуртилэн 46% музъемез шобыртэмын нюлэсъёсын, со пӧлысь ӝыныез — лысо писпуос. ЭлькунРеспублика узыр гыбедлы, азотнометановой интыослы, озьы ик эмъясь дэрилы но лэсьтӥськон сюйлы (луо, горд сюй, бур).
 
== Удмуртилэн историысьтыз ==
 
Удмурт музъемез адямиос уже кутӥллям асьме эралэсь азьло VIII—V сюрсаре ини — [[мезолит]] вакытэ. Та сярысь иворто Удмурт ЭлькунлэнРеспубликалэн музъем вылаз шедьтэм археологияя синпелетъёс. Асьме вакытлэсь азьло VIII—III дауръёсы — [[корт дауре]] — Кама шаерын бадӟым гинэ кылдӥз [[ананьино лулчебереткультура]]. X даурын удмуртъёс пыризы [[Булгар шаер]]е, нош XIII даурысен лымшор удмуртъёс [[Зарни Орда]] улын улӥзы, бӧрысь [[Кузон ханство]]лы пыриськизы. Уйпал удмуртъёс выжыяськизы туала Глазкар котыре (отысь тужгес тодмо археологи синпелет — [[Иднакар (гуӵин)|Иднакар]]).
 
XVIII даурозь вашкала удмуртъёс выризы гурт удысэн, чорыг но пӧйшур кутылонэн. XIX даурлэн шораз Удмуртиын азинске корт поттон но ӵыжатон промышленность.
Гож 74 ⟶ 75:
 
1934-тӥ аре 28-тӥ толсуре СССР-ысь ВЦИК «Удмурт автономи улосэз Удмурт Автономи Кенешо Социализмо Республикалы пӧрмытэм сярысь» постановленизэ кутэ.
20-ти куарусёнэ 1990-ти аре Удмуртиысь Выли Кенеш кун асэриклыклэн Декларациез юнматиз. Кун асэриклыклэн Декларациез 25-ти шуркынмонэ 2003-ти арын палэнтэмын.
 
20-титӥ куарусёнэ 1990-титӥ аре Удмуртиысь ВылиВылӥ Кенеш кун асэриклыклэнсуверенитет Декларациезсярысь юнматиздекларациез юнматӥз. Кун асэриклыклэнсуверенитет Декларациезсярысь декларация 25-титӥ шуркынмонэ 2003-титӥ арын палэнтэмын вал.
11-ти коньывуонэн 1991-ти арысен Удмуртиысь Вылӥ Кенеш шаермылэсь выль нимзэ юнматӥз — '''Удмурт Республика'''.
 
11-титӥ коньывуонэнконьывуонэ 1991-титӥ арысен Удмуртиысь Вылӥ Кенеш шаермылэсь выль нимзэ юнматӥз — '''Удмурт Республика'''.
 
== Политика ==