Шаркан ёрос:версиослэн висъяськемзы

Пушкесэз ӵушемын Пушкесэз ватсамын
Тупатонлэн валэктонэз ӧвӧл
Тупатонлэн валэктонэз ӧвӧл
1-тӥ чур:
{{Удмуртиысь ёрос
Шаркан ёрос - Удмурт Республикалэн шундыпуксён палаз интыяськем ёрос. Центрез - [[Шаркан черкогурт|Шаркан черкогурт]]. Герӟаське [[Дэбес|Дэбес]], [[Эгра|Эгра]], [[Якшур-Бӧдья|Якшур-Бӧдья]], [[Вотка|Вотка]] ёросъёсын, озьы ик [[Пермь улосэн|Пермь улос]]. Шаркан ёрос интыяськемын [[Тыловай|Тыловай]] вырйылын. Со пыр бызё таӵе шуръёс: Шаркан, Ита, Вотка но мукет. Ёрослэн быдӟалаез - 1404,5 квадрат иськем.
| центр = [[Шаркан]]
Ёрослэн кылдэмез
| улӥсьёс = 22500
Шаркан ёрос кылдӥз 15-тӥ июле 1929-тӥ арын. Отчы пыризы Ижевск уездысь Шаркан, Сосновка но Тыловай волостьёсысь 15 сельсоветъёс. 1956-тӥ арын, Тыловай ёросэз пытсамен валче, Шаркан ёрос борды юнматэмын 3 сельсоветъёс. 1963-тӥ арын Шаркан ёрос но быдтэмын вал, солэн интыез выжтэмын Вотка гурт ёросэ. Но кык ар ортчыса - 1965-тӥ арын - Шаркан ёрос нош ик кылдытэмын. 1996-тӥ арын Шаркан ёросэ пыриз 15 пала гурт администрациос, ваньзэ ӧвӧлзэ - 97 пала гурт. Ёросын улӥсез - 21 сюрс 423 адями (2009-тӥ арлы). Удмурт Республикаысь 25 ёросъёс пӧлысь калыклэн лыдызъя Шаркан ёрос 11-тӥ интыын. Удмуртъёс - 83,6 %, ӟучъёс - 14,9%, мукет калыкъёс - 1,5%.
| территория = 1404.5
Промышленность
| плотность = 16.0
Ёросын нырысетӥез кылдэм предприятие - М. И. Родыгин купечлэсь нимзэ нулӥсь чугун поттонъя но корт ӵыжатонъя завод. Отын дасязы чугун тӥрлык, гурт удысын кутӥськись арбериос но мукет. 1918-тӥ арын та заводлэн нимыз воштӥськиз - луиз "Металлист". Поттӥзы пӧраськон тӥрлык, пӧртэм техникалы воштон ёзъёс но мукет. 1950-тӥ арын завод "Комсомолец" ним нуллыны кутскиз. 1960-тӥ арын та завод инъет луиз дӥсь поттон фабрикалы - туала нимыз "Шаркан-трикотаж". Ёросын ужа "Лазурь" предприятие, отын етӥнэз сэсто. Шаркан ёросын нюлэс поттонэн выре "Сельхозлес" огазеяськон.Ӟеч радъямын сиён-юон поттон.
}}
Мишкино месторождениын мувӧй поттэ "Роснефть" огазеяськон. Шаркан ёрос Ижкарен герӟаське Ижкар-Вотка-Шаркан но Ижкар-Якшр-Бӧдья-Шаркан сюресэн. Чугун сюресъя матысь станция Воткаын, Шаркан черкогуртлы 35 иськемлы палэнэ интыяськемын. Шаркан ёрослэн му ултӥз ортче Ямбург-Тула-2 гумы, со пыр ортче чагыр эстӥськон (газ).
 
'''Шаркан ёрос''' - Удмурт Республикалэн шундыпуксёншунды пуксён палаз интыяськем ёрос. Центрез - [[Шаркан черкогурт|Шаркан черкогурт]]. Герӟаське [[Дэбес|Дэбес]], [[Эгра|Эгра]], [[Якшур-Бӧдья|Якшур-Бӧдья]], [[Вотка|Вотка]] ёросъёсын, озьы ик [[Пермь улосэнулос|Пермь улосулосэн]]. Шаркан ёрос интыяськемын [[Тыловай|Тыловай]] вырйылын. Со пыр бызё таӵе шуръёс: Шаркан, Ита, Вотка но мукет. Ёрослэн быдӟалаез - 1404,5 квадрат иськем.
 
==Ёрослэн кылдэмез==
 
Шаркан ёрос кылдӥз 15-тӥ июле 1929-тӥ арын. Отчы пыризы Ижевск уездысь Шаркан, Сосновка но Тыловай волостьёсысь 15 сельсоветъёс. 1956-тӥ арын, Тыловай ёросэз пытсаменбыдтэмен валче, Шаркан ёрос борды юнматэмын 3 сельсоветъёс. 1963-тӥ арын Шаркан ёрос но быдтэмын вал, солэн интыез выжтэмын Вотка гурт ёросэ. Но кык ар ортчыса - 1965-тӥ арын - Шаркан ёрос нош ик кылдытэмын. 1996-тӥ арын Шаркан ёросэ пыриз 15 пала гурт администрациос, ваньзэ ӧвӧлзэ - 97 пала гурт. Ёросын улӥсез - 21 сюрс 423 адями (2009-тӥ арлы). Удмурт Республикаысь 25 ёросъёс пӧлысь калыклэн лыдызъя Шаркан ёрос 11-тӥ интыын. Удмуртъёс - 83,6 %, ӟучъёс - 14,9%, мукет калыкъёс - 1,5%.
 
==Экономика==
 
Ёросын нырысетӥез кылдэм предприятие - [[Родигин, Михаил Иванович|М. И. РодыгинРодигин]] купечлэсь нимзэ нулӥськупечлэн чугун поттонъя но корт ӵыжатонъя заводзаводэз. Отын дасязы чугун тӥрлык, гурт удысын кутӥськись арбериос но мукет. 1918-тӥ арын та заводлэн нимыз воштӥськиз - луиз "Металлист". Поттӥзы пӧраськон тӥрлык, пӧртэм техникалы воштон ёзъёс но мукет. 1950-тӥ арын завод "Комсомолец" ним нуллыны кутскиз. 1960-тӥ арын та завод инъет луиз дӥсь поттон фабрикалы - туала нимыз "Шаркан-трикотаж". Ёросын ужа "Лазурь" предприятие, отын етӥнэз сэсто. Шаркан ёросын нюлэс поттонэн выре "Сельхозлес" огазеяськон.Ӟеч радъямын сиён-юон поттон.
 
Мишкино месторождениын мувӧй поттэ "Роснефть" огазеяськон. Шаркан ёрос Ижкарен герӟаське Ижкар-Вотка-Шаркан но Ижкар-Якшр-Бӧдья-Шаркан сюресэн. Чугун сюресъя матысь станция Воткаын, Шаркан черкогуртлы 35 иськемлы палэнэ интыяськемын. Шаркан ёрослэн му ултӥз ортче Ямбург-Тула-2 газ гумы, со пыр ортче чагыр эстӥськон (газ).
 
Ёросын ӟеч радъямын гурт удыс: ужало 18 пала гурт предприятиос, 209 фермер но 5 нимаз хозяйствоос (кылсярысь, "Югдон", "Колос", "Югыт сюрес", "Восход").
 
Кун власть
==Муниципальной власть==
Закон кылдытъян уж оскемын ёрос депутатъёслэн кенешсылы. Отчы пыре 33 депутат. Соос бырйисько 5 арлы. Берпуметӥ быръёнъёс ортчизы 8-тӥ октябре 2006-тӥ арын.
 
Ёрослэн вылӥ кивалтӥсез - муниципал кылдытэтлэн тӧроез. Та ужез туннэ нуналлы быдэсъя Александр Аркадьевич Прохоров.
Закон кылдытъян уж оскемын ёрос депутатъёслэн кенешсылы. Отчы пыре 33 депутат. Соос бырйисько 5 арлы. Берпуметӥ быръёнъёс ортчизы 8-тӥ октябре 2006-тӥ арын. Ёрослэн вылӥ кивалтӥсез - муниципал кылдытэтлэн тӧроез. Та ужез туннэ нуналлы быдэсъя Александр Аркадьевич Прохоров. Властьлэн быдэсъясь ёзэныз кивалтэ муниципалмуниципальной кылдытэтлэнобразованилэн администрациеныз кивалтӥсь. Бырйиське, конкурс ортчытыса. Та дырлы ёрослэн администрациеныз кивалтэ Николай Григорьевич Коровкин.
 
==Культура но дышетон==
 
Шаркан ёросын ваньзэ ӧвӧлзэ 28 школа, со пӧлысь 12-ез шор ёзо дышетонниос, 23 нылпи сад но 40 номеро училище. Ватсаса тодон-валан сёто Олимпийской резервъя спортшкола, Крезьгуръя школа но Нылпи творчествоя центр. Калыкез эмъяло 3 эмъяськон юртъёсын (Шаркан черкогуртын валтӥсь больница, 2-ез интыяськемын Сосновка но Зюзино черкогуртъёсын). Ёросын культурая 33 юртсы, 20 библиотека, озьы ик ляб тазалыкен нылпиослы чаклам школа-интернат но музей.
 
== Линкъёс ==
* [http://www.schark.udmnet.ru/inform.htm Шаркан ёрослэн сайтэз] (Ӟ)
* [http://udmgossovet.ru/samoupravlenie/regions/sharkanskiy/ Шаркан ёрос Кун Кенешлэн сайтаз] (Ӟ)
* [http://www.udmurt.ru/ru/official/refmsu/granizi/sharkan.php Шаркан ёросысь муниципальной образованиос] (Ӟ)
* [http://www.udmurt.ru/ru/official/regions.php Удмуртиысь ёросъёс] (Ӟ)
 
{{Удмуртия}}
 
{{stub}}
 
<!--Categories-->
[[Категория:Удмуртиысь ёросъёс]]
 
<!--Interwikis-->
 
[[en:Sharkansky District]]
[[fi:Šarkanin piiri]]
[[ru:Шарканский район]]
[[uk:Шарканський район]]