Можга:версиослэн висъяськемзы

Пушкесэз ӵушемын Пушкесэз ватсамын
оформление
1-тӥ чур:
{{УИ
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="float: right; margin: 0 0 0.5em 0.5em; background: #ffffff; border: 1px solid #aaaaaa; border-collapse: collapse; text-align: left; font-size: 95%; width: 300px;"
|статус = Кар
|-
|удмурт ним = Можга
! colspan="2" style="background: #f9f9f9; text-align: center; font-size: larger;" | Можга
|кун = Россия
|-
|герб =
| colspan="2" style="text-align: center; padding: 0;" |
|флаг =
 
|герблэн пасьталаез =
{| style="width: 100%;"
|флаглэн пасьталаез =
|-
|герб сярысь =
| style="width: 50%; text-align: center;" | [[Суред:Coat of Arms of Mozhga (Udmurtia) (1980).png|100px]]
|флаг сярысь =
|-
|суред =
| style="text-align: center;" | [[Можгалэн гербез]]
|пасьтала =
|}
|подпись =
 
|lat=
|- style="background: #F9F9F9;"
|long=
| colspan="2" style="padding: 2px; text-align: center; font-size: smaller;" |
|lat_dir = N |lat_deg = 56 |lat_min = 27 |lat_sec =
|-
|lon_dir = E |lon_deg = 52 |lon_min = 13 |lon_sec =
| [[Шаер]] || [[Россия]]
|CoordAddon = type:city(47800)_region:RU
|-
|CoordScale = 20000
| Элькун || [[Удмуртия]]
|карта =
|- style="background: #F9F9F9;"
|кун карталэн пасьталаез=
| Йырыз || [[Пантюхин, Сергей Аркадьевич|Сергей Пантюхин]]
|улос карталэн пасьталаез=
|-
|ёрос карталэн пасьталаез=
| Кылдытон || 1835
|улос = Удмуртия
|- style="background: #F9F9F9;"
|ёрос =
| [[Улӥсьёс]] ([[2010]])<br />&nbsp;– ваньмыз
|пуш люкон =
| <br /> 47 119<ref>http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls</ref>
|йыр Йырыз || = [[Пантюхин, Сергей Аркадьевич|Сергей Пантюхин]]
|-
|кылдытон дыр = 1835
|- style="background: #F9F9F9;"
|азьвыл нимъёс = ''Сюгинский завод'' — [[1924 ар|1924-тӥ арозь]] <br /> ''Красный'' — [[1929 ар|1929-тӥ арозь]]
|-
|площадь = 30
| colspan="2" style="text-align: left; font-size: smaller;" |
|шор интылэн ӝуждалаез = 150
|}
|кыл =
 
|улӥсьёс = 49 841
'''Можга кар''' - [[Можга ёрос]]лэн центрез, интыяськемын [[Удмурт шаер]]лэн лымшор палаз [[Вало]] шур дурын.
|перепись ар = 2014
|плотность =
|агломерация =
|йӧскалык состав =
|религиос =
|часовой пояс =
|DST =
|телефон код = +7 34139
|почта индексъёс = 427789 - 427798
|автомобиль код = 18
|лыдпусо идентификатор =
|Commons категория =
|сайт = http://www.mozhga-gov.ru
|сайт кыл = ru
|}}
{{мукет валатонъёс}}
'''Можга кар''' -— Удмуртиысь кар, [[Можга ёрос]]лэн центрез, интыяськемын [[Удмурт шаер]]лэн лымшор палаз [[Вало]] шур дурын.
Нырысьсэ Можга сярысь гожтэмын [[Ландратской перепись]]ын 1710-тӥ, 1716-тӥ аръёсы. Интыяськемын Удмуртилэн лымшор-шундыпуксён палаз, [[Иж]]ен вискыз - 93 иськем. Можга пыр ортче [[Горький чугун сюрес]], озьы ик [[Москва]]е нуись федеральной сюрес. Можга город пыр ортче [[Сюга шур]] - со [[Вало шур]]лэн вайяськемез.
 
== Историез ==
Нырысьсэ Можга сярысь гожтэмын [[Ландратской перепись]]ын 1710-тӥ, 1716-тӥ аръёсы.
 
1754-тӥ арын, татын черк усьтӥськем бере, Можга гурт черкогуртлы пӧрмиз.
 
Можгалэн историез кутске [[1835]] аре: соку [[Алабго|Алабгоысь]] купец [[Чернов, Фёдор Григорьевич|Фёдор Чернов]] [[Сюга шур]] дурын кылдытӥз Сюгиысь пияла поттон заводэз. Со завод бордын кылдӥз Сюгинской нимо посёлок. [[1924]] аре посёлоклы выль ним сётэмын вал Красной, собере 1929 аре Красной посёлок каре пӧрмытэмын вал но выль нимзэ басьтӥз ''Можга''. Та ним Можга карлы матын сылӥсь [[Можга (черкогурт)|Можга]] черкогуртлэн нимызлэсь басьтэмын вал.
 
Нырысетӥ пияла продукцизэс - тусьтыоссэс, ӟенеликъёссэс - поттӥзы 1842-тӥ арын. Но соослэн ӟечлыксы улӥын вал. Соин ик Чернов заводэз вузаз мукет узырилы - Лебедевлы.
 
1892-тӥ арын заводэз валтыны ӧдъяз мукет адями - [[А. П. Сырнев]]. Но таиз но кема ужаны уг вутты - сое воштэ [[С. А. Шишков]].
 
Ӵапак та вакытэ - 1902-тӥ арын - заводэ вуылэ дано писатель [[А. Н. Толстой]]. С. А. Шишков - та гожъяськисьлэн ӵыжы-выжыез - тодматэ Толстоез заводлэн ужан ӧреныз. Ӟеч продукциенызы можгаос вуз карылӥзы Алабгоын, [[Сызрань]]ын, [[Самара]]ын, [[Чистополь]]ын.
 
1914-тӥ арын Можгаын лэсьтыны кутскизы [[Казань-Екатеринбург]] чугун сюрес. Со юрттӥз черкогуртлэсь экономиказэ ӝутыны, азьланьтыны.
Гож 49 ⟶ 69:
3-тӥ апреле 1924-тӥ арын та посёлоклы Красный ним сётӥзы. 1929-тӥ арын сое Можгалы воштӥзы. Нош 1963-тӥ арын со лыдъяськыны кутскиз Удмуртилэн городэныз.
 
1954-тӥ арын Можгаын нырысьсэ пуктэмын вал 2 этажъем улон корка. 1969-тӥ арын городлэн кылдӥзы ёросъёсыз - лымшор но уйпал. Соку ик пуктӥзы гостиница, магазинъёс.
 
== Экономикаез ==
Можга городын промышленность удысын трос гинэ огазеяськонъёс тыршо. Кылсярысь, «Дубитель», «Редуктор», «Можгинский конденсатор», «Авторемзавод «Можгинский», «Свет», «Можгинский лесокомбинат» но трос мукет.
 
1954-тӥ арын Можгаын нырысьсэ пуктэмын вал 2 этажъем улон корка. 1969-тӥ арын городлэн кылдӥзы ёросъёсыз - лымшор но уйпал. Соку ик пуктӥзы гостиница, магазинъёс.
== Дышетон учреждениос ==
 
Городын ог дасо школаос вань, 3 дышетон учреждениос - [[Можга педколледж]] (1922), [[Ветеринария колледж]] (1929), [[Медучилище]] (1933), 2 ПТУ, музей, 5 культурая юрт, «Спутник» киноюрт но мукет.
 
== Улӥсьёс ==
Улӥсез - 48,3 сюрс адями: [[ӟучъёс]] - 54,2%, [[удмурт]]ъёс - 27,8%, [[бигеръёс]] - 14,9%, музон калыкъёс - 3,2 %.<ref>[http://udmstat.gks.ru/perepis2010/Docs/%D0%98%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8B%20%D0%92%D0%9F%D0%9D%202010/10%20%D0%B3.%20%D0%9C%D0%BE%D0%B6%D0%B3%D0%B0.xlsx Можга кар]</ref>
 
== ПримечанияВалэктонъёс ==
{{примечания}}
 
{{Удмуртия}}
 
== Линкъёс ==
 
* [http://heraldicum.ru/russia/subjects/towns/mozhga.htm Можгалэн гербез] (Ӟ){{ref-ru}}
 
[[Категория:Удмуртиысь каръёс]]
«https://udm.wikipedia.org/wiki/Можга»-ысь басьтэмын