Шенге́н кылкутонЕвросоюзэ пырись куд-ог кунъёсы пыронъя кунгожын ортчытӥськись эскеронэз аналтон сярысь кылкутон. Нырысьсэ юнматэмын 1985-тӥ арын 14-тӥ инвожое Европаысь 5 кунъёс куспын (Бельгия, Нидерланд, Люксембург, Франция но Германия). Улонэ пыӵаны кутскиз 1995-тӥ арын 25-тӥ южтолэзьысен но дугдӥз 1999-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе - сое воштӥз Европа Союзлэн Шенген законодательствоез.

Али Шенген зонае пыро таӵе кунъёс:

Кун Кулкутон борды итӥськемез
Кунгожын эскеронэз палэнтон
Дугдытонъёс Исключениос Примечаниос
Австрия 1995-тӥ арын 28-тӥ оштолэзе 1997-тӥ арын 1-тӥ толсуре
Андорра Испаниысь но Франциысь Андоррае пырыку, кунгожын эскерон уг ортчытӥськы. Озьы ке но иностранецъёс, Францие яке Испание шенген визая пырыса, Андоррае соин мыныны уг быгато - со понна нимысьтыз виза кулэ.
Бельгия 1990-тӥ арын 19-тӥ инвожое 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе 2000-тӥ арын 10-тӥ-30-тӥ толшоре, амнистиен сэрен, кунын улыны лэземын ӧй вал. 2000-тӥ арын Европалэн футболъя Чемпионатэз азьын но со дыръя.
Болгария 2007-тӥ арын 1-тӥ толшоре 2014
Ватикан - 1997-тӥ арын 27-тӥ коньывуонэ
Великобритания 2000-тӥ арын 29-тӥ куартолэзе 2005-тӥ арын 1-тӥ толшорысен формально пыриське Шенген законодательствоен чаклам полиция но суд ласянь положениосы. Полиция но суд ласянь огкыл ужа Гибралтар понна, но мукет зарезь сьӧрысь музъемъёс, коронной музъемъёс но сувереной военной базаос понна кужмыз ӧвӧл.
Венгрия 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре
Германия 1990-тӥ арын 19-тӥ инвожое 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе 2006-тӥ арын Европалэн футболъя Чемпионатэз азьын но со дыръя. 2007-тӥ арын «Бадӟым восьмёркалэн» пумиськонэз дыръя. 1990-тӥ арын 3-тӥ коньывуонэ, ГДР ФРГ борды итӥськем бере, Шенген кылкутон азьвыл ГДР понна но ужаны кутскиз.

Бюзинген-Вылӥ-Рейн-вылын кар но Гельголанд шормуӵ уг пыро Евросоюзлэн таможенной союзаз. Со сяна, Бюзинген-Вылӥ-Рейн-вылын таможенной союзэ Швейцариен пыре.

Греция 1992-тӥ арын 6-тӥ шуркынмонэ 2000-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе Формально кылкутонэ пыртэмын 1997-тӥ арын, но, Евросоюзысь мукет кунъёс оскымтэен, фактически 2000-тӥ арысен гинэ.
Дания 1996-тӥ арын 19-тӥ толсуре 2001-тӥ арын 25-тӥ южтолэзе Фарер шормуӵъёс, Шенген зонае пырытэк, пыро Уйпал паспортъя союзэ. Со союзэ пырись кунъёсын улӥсьёс шормуӵъёсысь эскеронъёстэк потыны быгато. Сыӵе луонлыксы ӧвӧл куинетӥ кунъёсын улӥсьёслэн, озьы ик Евросоюзын улӥсьёслэн.
Ирландия 2000-тӥ арын 29-тӥ куартолэзе Евросоюзлэн Кенешаз Шенген законодательствоен чаклам полиция но суд ласянь кылкутонэ пырон сярысь куриськон гожтэмын. Куриськон юнматэмын, но формально улонэ уг пыӵа на.
Исландия 1996-тӥ арын 19-тӥ толсуре 2001-тӥ арын 25-тӥ южтолэзе
Испания 1991-тӥ арын 25-тӥ инвожое 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе 2012-тӥ арын 28-тӥ оштолэзьысен 4-тӥ куартолэзёзь Европаысь центральной банклэн кивалтэтэзлэн Барселонаын люкаськеменыз валче. Сеута но Мелилья (африка каръёсысь пырыку, паспортэз чаклан)
Италия 1990-тӥ арын 17-тӥ шуркынмонэ 1997-тӥ арын 26-тӥ коньывуонэ 2001-тӥ арын Генуяын «Бадӟым восьмёркалэн» пумиськонэз азьын но со дыръя. 2009-тӥ арын Аквилаын «Бадӟым восьмёркалэн» пумиськонэз азьын но со дыръя. Кампионе-д’Италия но Ливиньо каръёс уг пыро Евросоюзлэн таможенной союзаз. Кампионе-д’Италия пыре таможенной союзэ Швейцариен.
Кипр Элькун 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе Шормуӵлэн уйпал люкетэз Кипр кивалтэтлэн киулаз уг пыры, соин отын Евросоюзлэн катъёсыз уг кутӥсько. Катэз кутон берлолы кельтэмын (кулы - тодмо ӧвӧл).
Латвия 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзьысен 2007-тӥ арын 21-тӥ толсурысен 24.05-01.06.2010 Ригаын НАТО Кунъёслэсь Парламент Ассамблеязэс ортчытэмен валче.
Литва 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре 2008-тӥ арын Вильнюсын НАТО кунъёсысь обороная министръёслэн пумиськонзы дыръя но со азьын.
Лихтенштейн 2008-тӥ арын 28-тӥ тулыспалэ 2011-тӥ арын 19-тӥ толсуре Таможняын эскерон возиське, малы ке шуоно Лихтенштейн уг пыры Евросоюзлэн таможенной союзаз.
Люксембург 1990-тӥ арын 19-тӥ инвожое 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе
Мальта 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре
Монако 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе
Нидерланд 1990-тӥ арын 19-тӥ инвожое 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе 2000-тӥ арын Европалэн футболъя Чемпионатэз азьын но со дыръя.
Норвегия 1996-тӥ арын 19-тӥ толсуре 2001-тӥ арын 25-тӥ южтолэзе Шпицберген
Польша 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре 2012-тӥ арын Европалэн футболъя Чемпионатэз азьын но со дыръя
Португалия 1991-тӥ арын 25-тӥ инвожое 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе 2004-тӥ арын Европалэн футболъя Чемпионатэз азьын но со дыръя. 2010-тӥ арын 16-тӥ-20-тӥ шуркынмонэ НАТО кунъёслэн кивалтӥсьёссылэн пумиськонэнызы валче.
Румыния 2007-тӥ арын 1-тӥ толшоре 2014
Сан-Марино 1997-тӥ арын 26-тӥ коньывуонэ
Словакия 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре
Словения 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре
Финляндия 1996-тӥ арын 19-тӥ толсуре 2001-тӥ арын 25-тӥ южтолэзе
Франция 1990-тӥ арын 19-тӥ инвожое 1995-тӥ арын 26-тӥ южтолэзе Зарезь сьӧрысь департаментъёс
Хорватия 2013-тӥ арын 1-тӥ инвожое
Чехия 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре
Швейцария 2004-тӥ арын 16-тӥ коньывуонэ 2008-тӥ арын 12-тӥ толсуре Таможняын эскерон ортчытӥське, малы ке шуоно Швейцария уг пыры Евросоюзлэн таможенной союзаз.
Швеция 1996-тӥ арын 19-тӥ толсуре 2001-тӥ арын 25-тӥ южтолэзе 2011-тӥ арын 22-тӥ-23-тӥ пӧсьтолэзе Норвегиын луэм шудтэм учыръёсын сэрен
Эстония 2004-тӥ арын 1-тӥ куартолэзе 2007-тӥ арын 21-тӥ толсуре 2010-тӥ арын 17-тӥ-23-тӥ оштолэзе НАТО-ысь кунсьӧр ужъёсъя министръёслэн Эстониын пумиськеменызы валче.