Выль Мӧнья (Пичи Пурга ёрос)

Выль Мӧнья (ӟуч Новая Монья) — Пичи Пурга ёросысь удмурт гурт. Али дыре татын ог 400 адями улэ (удмуртъёс). Гуртын вань начальной школа, средней школа 9 классозь, библиотека, нылпи сад, клуб но кык магазин. Гурт администрация но почта интыяськемын Улын Юри гуртын. Почталэн индексэз: 427826.

Гурт
Выль Мӧнья
Кун Россия
Историез но географиез
Лыдпусо тодметъёс
Почта интыпусэз 427826

Историез Тупатыны

Выль Мӧнья гуртлэн историез но выжыез но туж бадӟым. Тужгес но бадӟым выжыос лыдъясько Эпи, Чокмор но Гозы. Котькудӥзлэн историез туж тунсыко, но мынам вераме потӥз Гозы выжы сярысь.

Гозы выжы сярысь веран Тупатыны

Гозы выжы — узыр выжы вылэм. Нош та ним соослы «лякиськем» Олексанэн йырин.

Олексан — Верка мемеелэн, мемеезлэн атаез (ӵуж атаез). Гуртын улон секытэн Олексан потэм сюрес вылэ уж утчаны. Вуэм Сарапул городэ, интыяськем купецъёс доры сапегъёс кышъяны, мукет ужъёс быдэсъяны. Одӥг купец туж синмаськем ужамезлы, малпаллям Олексанэз кышъяны. Купецлэн эшез вылэм, соизлэн бызьыны вуэм нылыз, Олексанлэн но арескыз вань ини. Дэмласа, Олексан соглаш луэм. Бертэм Мӧньяла ивор вайыса. Кенлы мынӥллям кык валэн вылэз дӥськут курем асьсэ бӧлякись пиосмуртлэсь.

Башурысь ваем кензы туж узыр вылэм. Атаез сьӧраз бадӟым горшокен азвесь, зарни уксе лэзем. Куинь кабан нянь, гекта нюлэс, возь кузьмам. Вань пирданзэ куинь валэн ваиллям. Ӟуч кензы Мӧнья гуртын удмурт кылэз дышетэм. Олексанлэн озьы усьтӥськиз выль ужан радлыкез — вуз нуллон, вошъян, купецъёсын пумиськонъёс. Нылызлэн фамилиез медаз быры шуыса, купец Олексанлы сётэ аслэсьтыз Воробьёв фамилизэ.

Гуртаз вуз вайыкуз, Алабгоысь бертыкуз, тарантасэзлэн питранэз сӧриськем. Мар карыны ёрмыса, Олексан питранзэ гозыен бинем. Гуртаз мырдэм но кызьы вуэм. Мӧньялась пиосмуртъёс тае кылыса ним лякиллям — Гозы Олексан.

Олексан олокытчы но ветлыса, Мӧнья гуртэ, сирень сяська ваем.

Олексан доры ветло вылэм кеньыр лэсьтыны, пызь изыны. Вукоез ужа вылэм валэз бергатыса. Кулакъёс пӧлы сюриллям Олексанъёс но. Олексан туж ӝикыт, чурыт адями вылэм. Байлыксэ ватыса возем, нылпиосызлы номырно сётымтэ. Кеносысьтыз коръёссэ гыркъяса, зарнизэ отчы туйнаса возем. Раскулачивание вакытэ, кеноссэ колхозэ нуизы. Одӥг гужем ведра дурысь кадь кисьтӥз зор. Кеносэ ӵашъем, олокытӥ-мар ӝуаса бырем. Зарниез ӵыжаса коръёсысь потэм, калык сое бичам но черке сётэм.

Озьы ик тодмо, со ӟуч кензэс лушканы кык пол вуылэм Камит Усманов, ваткаса вуттӥллям. Котькуд пырыкузлы вера вылэм: «Здесь русским духом пахнет».

Озьы ик вань мукет веран: гозы ним выжымылы лякиськем купецэн кузьмам бусы бордысь. Со гозы кадь кузь вылэм, нимыз но «Гозы возь». Со али но вань. Интыяськемын Шорын Юри палан.

Озьы ик ушъяськем потэ милям выжыысь потэм кизилиен. Со Надежда Уткина. Дано Удмурт кырӟась. [1]

Валэктонъёс Тупатыны

  1. Вераз: Иванова Вера Федоровна; вордӥськиз: 1936 арын Выль Монья гуртын Пичи Пурга ёросын; Дышетскемез ньыль класс; Осконэз: христианство; Гожтӥз: Федотова Мария